Το σάλιο μας περιέχει έναν θησαυρό από πληροφορίες που αφορούν στην κατάσταση της υγείας μας. Δεν είναι τυχαίο ότι το αποκαλούν «αίμα της στοματικής κοιλότητας» καθώς προειδοποιεί για σειρά παθήσεων αλλά και επιτελεί σημαντικές λειτουργίες.
Το σάλιο παράγεται από τρία ζευγάρια σιελογόνων αδένων, οι οποίοι βρίσκονται μέσα στα μάγουλα. Οι βασικοί αδένες υποβοηθούνται από περίπου 600 μικρότερους και τη σταφυλή. Αποτελείται κατά 98% από νερό: το υπόλοιπο 2% περιλαμβάνει βλέννα, αντιοξειδωτικές ουσίες, αντιβακτηριακές ενώσεις, , πρωτεΐνες, ηλεκτρολύτες (κάλιο, νάτριο, ασβέστιο, μαγνήσιο κλπ.) και ένζυμα τα οποία συμβάλουν στην πέψη των τροφών.
Η παραγωγή σάλιου διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο: οι υγιείς παράγουν από 0,75 έως 2 λίτρα την ημέρα. Όταν κοιμόμαστε, η παραγωγή σχεδόν μηδενίζεται ενώ το απόγευμα παράγουμε περισσότερο. Όταν είμαστε όρθιοι ρέει περισσότερο στο στόμα και ρέει λιγότερο όταν καθόμαστε ή ασκούμαστε ή όταν ξαπλώνουμε. Περισσότερο σάλιο παράγουμε και όταν θυμώνουμε ή ενθουσιαζόμαστε.
Τί αποκαλύπτει. Ένα απλό τεστ σάλιου ανιχνεύει τον κορωνοϊό αλλά και τον ιό HIV ενώ μπορεί να προειδοποιήσει για σοβαρές ασθένειες όπως ο καρκίνος του στόματος, για καρδιολογικά προβλήματα, ασθένειες όπως ο διαβήτης και η ηπατίτιδα αλλά και αλλεργίες. Ακόμα, μέσω του σάλιου ανιχνεύονται ναρκωτικές ουσίες και τοξίνες. Ένα απλό δείγμα σάλιου προσδιορίζει το DNA μας.
Πολύτιμο εργαλείο. Βοηθά να μιλήσουμε, να φάμε και να χωνέψουμε. Χωρίς το σάλιο, το στόμα μας θα ήταν ανυπεράσπιστο απέναντι σε κάθε είδους παθογόνους μικροοργανισμούς και η πέψη θα ήταν δύσκολη υπόθεση καθώς το σάλιο διασπά το φαγητό που τρώμε: όσο σκληρότερη η τροφή, τόσο μεγαλύτερη ποσότητα σάλιου παράγεται. Ο μεταβολισμός των τροφών ξεκινάει από το στόμα, γι’ αυτό αυξάνεται το σάλιο μας όταν μυρίζουμε ένα νόστιμο φαγητό.
Υγιή δόντια και ούλα και ευχάριστη αναπνοή. Το σάλιο εξουδετερώνει τα βακτήρια που προκαλούν τερηδόνα, ουλίτιδα και κακοσμία. Παράλληλα, επισκευάζει τις τρύπες των δοντιών σκληραίνοντας το οδοντικό σμάλτο. Ξεπλένει συνεχώς το στόμα και λιπαίνει τα δόντια, τη γλώσσα αλλά και το εσωτερικό του στόματος. Έτσι μιλάμε, μασάμε, γευόμαστε και καταπίνουμε.
Με επουλωτική δράση. Ο άνθρωπος αλλά και τα ζώα πλένουν τις πληγές τους με το σάλιο τους γιατί οι αντιβακτηριακές ουσίες του καταπολεμούν τους παθογόνους μικροοργανισμούς. Το σάλιο μειώνει και τον πόνο, γιατί περιέχει μία ισχυρή αναλγητική ουσία, την οπιορφίνη η οποία εκτιμάται ότι είναι έξι φορές ισχυρότερη από τη μορφίνη.
Ξηροστομία. Όταν αναπνέουμε συνεχώς από το στόμα επειδή αντιμετωπίζουμε προβλήματα στη μύτη, η υπνική άπνοια, η κατανάλωση καφέ και αλκοόλ και το κάπνισμα, προκαλούν ελαφρά ξηροστομία, όπως και καταστάσεις όπως το άγχος, η κατάθλιψη και η αγωνία. Η ξηροστομία ανήκει στις παρενέργειες πολλών φαρμάκων (καρδιολογικών, αντιαλλεργικών, αγχολυτικών, αντικαρκινικών, αντιισταμινικών, διουρητικών κ.ά.) Η μειωμένη έκκριση σάλιου ευνοεί την ανάπτυξη παθογόνων βακτηρίων.
Αφυδάτωση. Δίαιτες υψηλής πρωτεΐνης με ελάχιστους υδατάνθρακες (τύπου Άτκινς), επειδή η ταχεία καύση λίπους προκαλεί ξηροστομία. Προβλήματα των σιελογόνων αδένων εξαιτίας απόφραξης κάποιου σιελογόνου αγωγού ή συγκεκριμένης πάθησης (π.χ. τα αυτοάνοσα νοσήματα και ειδικότερα το σύνδρομο Sjogren, ο ιός HIV / AIDS, ο διαβήτης, η νόσος Πάρκινσον). Ιατρικές “θεραπείες”, όπως χημειοθεραπείες και ακτινοθεραπείες.
Τσίχλες και καραμέλες. Αυξάνουν την παραγωγή σάλιου, ωστόσο περιέχουν γλυκαντικές, χρωστικές, αρωματικές και άλλες ουσίες που μπορεί να προκαλέσουν από διάρροια μέχρι φούσκωμα και αλλεργία. Προτιμάτε τη φυσική χιώτικη μαστίχα.
Οξύτητα σάλιου. Διατηρεί το pH του στόματος σε φυσιολογικές τιμές. Ωστόσο, αναψυκτικά, ισοτονικά ποτά κ.α περιέχουν ζάχαρη και πολλά οξέα, με αποτέλεσμα ν’ αυξάνεται η οξύτητα του σάλιου και να προκαλείται τερηδόνα. Η υπερβολική οξύτητα διαταράσσει τη ισορροπία των βακτηρίων και φέρνει κακοσμία.