Διατροφή και Καρκίνος
Γράφει η Φωτεινή Κωνσταντίνου, Κλινική Βιολόγος, Dr of Naturopathic Medicine, φυσικοπαθητικός ιατρός ειδικευμένη στην ογκολογία.
«Άσε την τροφή να είναι το φάρμακό σου κι άσε το φάρμακο να είναι η τροφή σου» -Ιπποκράτης-
Πόσο συχνά ακούμε αυτήν τη φράση; Kαι ακόμα περισσότερο, πόσο συχνά την εφαρμόζουμε στην καθημερινότητά μας; Yπήρχε λόγος που ο Ιπποκράτης έκανε μια τόσο σημαντική δήλωση. Έβλεπε τη σχέση μεταξύ της τροφής και της αρρώστιας.
Ο ρόλος της διατροφής στον καρκίνο
Σήμερα που μπορούμε να πάμε ένα βήμα μπροστά, μπορούμε να πούμε ότι γνωρίζουμε πως όσον αφορά στον καρκίνο, η διατροφή ευθύνεται για περίπου το 20% των περιπτώσεων. Μπορούμε ακόμα και τώρα να συζητάμε τη διαδικασία παθογένεσης όπου η διατροφή παίζει τον ρόλο της. Μπορούμε ακόμα να μιλήσουμε και για τη γενετική και πώς η τροφή επηρεάζει τα γονίδιά μας.
Η τροφή είναι πληροφορία
Η τροφή είναι πληροφορία για κάθε ένα κύτταρο του σώματός μας, γι αυτό και θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι παρέχουμε όσο το δυνατόν καλύτερη πληροφορία. Είναι η βάση της υγείας. Η τροφή ως φάρμακο δεν δρα τόσο γρήγορα. Η προστατευτική επίδραση της τροφής δρα μετά από μακρύ χρονικό διάστημα. Δεν είναι παυσίπονο που το παίρνεις και μετά από 20 λεπτά εξαφανίζεται ο πόνος. Όχι. Η τροφή επηρεάζει την υγεία μακροπρόθεσμα, δρώντας κάθε μέρα σε κάθε κύτταρο του σώματός μας και οι μέρες γίνονται μήνες και χρόνια.
Η Μεσογειακή διατροφή
Ευτυχώς, ζούμε σε μία χώρα όπου η ιδανική διατροφή είναι εύκολο να επιτευχθεί. Η «γνήσια» Μεσογειακή δίαιτα βασίζεται σε τροφές ολικής κατανάλωσης της φυτικής τροφής και έχει αποδειχτεί με πολλούς τρόπους ότι παρέχει προστασία εναντίον της ασθένειας. Το κομμάτι της ντομάτας που βρίσκεται στο σουβλάκι δεν «μετράει» αλλά το πιάτο φακές της γιαγιάς είναι σημαντικό.
Η τροφή προστατεύει από την ασθένεια
Ποιας ασθένειας; σχεδόν σε όλες τις ασθένειες. Οι πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις μεταξύ των φυτικών στοιχείων, βιταμινών, αντιοξειδωτικών και άλλων στοιχείων, που παρέχονται με τις φυσικές τροφές που βασίζονται στην ιδέα της ολικής άλεσης-whole plant, δρουν συνεργατικά για να μας προστατέψουν σε ό,τι αφορά τα εξής:
- Φλεγμονές (προστασία εναντίον της εξέλιξης του καρκίνου)
- Βελτίωση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη (μειώνουν τον κίνδυνο του διαβήτη)
- Αντίσταση στην οξείδωση (προστασία εναντίον των αυτοάνοσων νοσημάτων)
- Προστατεύουν τα γονίδιά μας (ένα φλυτζάνι φρούτων του δάσους θα ενεργοποιήσει περισσότερα από 200 γονίδια που λειτουργούν ως αψίδα προστασίας κατά του καρκίνου).
- Βελτιώνουν τη λειτουργία της άμυνάς μας
- Στοχεύουν τα καρκινικά κύτταρα (η σουλφαραφάνη, ενεργό συστατικό στο μπρόκολο, στοχεύει τα καρκινικά κύτταρα του μαστού)
- Μειώνει την πίεση του αίματος (το σέλινο και το λιναρόσπορο κάνουν πολύ καλή δουλειά σ’ αυτό)
- Μειώνουν τα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα
- Και αυξάνουν ειδικές πρωτεΐνες-τις τελομεράσες μας (προστασία του DNA)
Δεν υπάρχει φάρμακο που να μπορεί να τα κάνει όλα αυτά, δεν υπάρχει πρόσθετο βιταμινών που μπορεί να υποκαταστήσει μία καλή διατροφή.
Γι’ αυτό να τρως το φρούτο σου!
Με δεδομένο ότι η εξέλιξη του καρκίνου είναι μία παρατεταμένη διαδικασία – μπορεί να πάρει δεκαετίες να αναπτυχθεί, χρειαζόμαστε προστατευτικούς παράγοντες, που θα παίρνουμε για πολύ μακρύ χρονικό διάστημα, όπως θα κάναμε στη δίαιτά μας. Η Μεσογειακή δίαιτα είναι γεμάτη από αυτούς τους προστατευτικούς φυτικούς παράγοντες. Η υγεία μας είναι στα χέρια μας κατά μεγάλο μέρος.
Η ΤΡΟΦΗ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΟΔΥΝΑΜΗ. Γι’ αυτό να ξέρετε ότι κάτι μπουκιά μετράει.
Λεζάντα φωτογραφίας που ακολουθεί «η τροφή που τρώτε μπορεί να είναι είτε η πιο ασφαλής είτε η πιο παντοδύναμη μορφή φαρμάκου ή η πιο αργή μορφή δηλητηρίου»
Ann Wigmore
Εξατομικευμένη αντιμετώπιση του μεταστατικού καρκίνου παχέος εντέρου
Μαντώ Νικολαΐδη, Παθολόγος-Ογκολόγος, Β’ Ογκολογική Κλινική, Νοσοκομείο Μητέρα
Ο καρκίνος του παχέος εντέρου αποτελεί μια κακοήθεια με αυξητική τάση εμφάνισης σε νεώτερες ηλικίας και αυτό τον καθιστά ένα μείζον ογκολογικό πρόβλημα.
Η πρόοδος της ογκολογίας την τελευταία δεκαετία μας δίνει τη δυνατότητα να αντιμετωπίζουμε τον κάθε ασθενή με μεταστατικό καρκίνο παχέος εντέρου εξατομικευμένα, λαμβάνοντας υπόψη την έκταση της νόσου, την θέση της πρωτοπαθούς εστίας, τα ανοσοιστοχημικά και μοριακά χαρακτηριστικά του όγκου, αλλά και την κλινική του κατάσταση και την συνοσηρότητα.
Ο συνδυασμός χημειοθεραπειών και στοχευμένων θεραπειών, οι μεταστασεκτομές, οι τοπικές θεραπείες και τελευταία η ανοσοθεραπεία αυξάνουν το προσδόκιμο επιβίωσης, οδηγώντας ένα μικρό ποσοστό ασθενών ακόμα και στην ίαση.
Ο στόχος είναι να προσφέρουμε το μεγαλύτερο όφελος με σεβασμό στην ποιότητα ζωής, μετατρέποντας τον μεταστατικό καρκίνο παχέος εντέρου σε μια χρόνια νόσο.
Φροντίδα και Αποκατάσταση Ογκολογικών ασθενών
Χαράλαμπος Τιγγινάγκας, Φυσικοθεραπευτής MT, CST, MNT
Αν και η αποκατάσταση, κατά γενική ομολογία, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής ασθενών με ποικίλες παθολογικές καταστάσεις, εντούτοις για την ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ, δηλαδή τη λειτουργική αποκατάσταση που αφορά στους Ογκολογικούς ασθενείς, αγνοούμε την αξία της.
Τόσο η ίδια η νόσος, όσο και η θεραπευτική προσέγγιση, επηρεάζουν τη φυσική κατάσταση των ογκολογικών ασθενών, περιορίζοντας τη δυνατότητα ανεξαρτησίας τους και κάποιες φορές την αυτοεξυπηρέτηση τους.
Περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς με καρκίνο θα εμφανίσουν δευτεροπαθείς εστίες στα οστά τους, δηλαδή μεταστατική νόσο. Επιπλέον, χειρουργικές επεμβάσεις, ακτινοβολίες και άλλες μορφές θεραπείας του καρκίνου, μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα την αφαίρεση ή την καταστροφή οστών και συνδετικού ιστού.
Οι παραπάνω διαπιστώσεις οδήγησαν στην ανάγκη μιας εξειδικευμένης προσπάθειας, η οποία να προσφέρει στους ασθενείς, που ζουν με τον καρκίνο και το περιβάλλον τους, υποστήριξη και ποιότητα ζωής, αποκαθιστώντας ή βελτιώνοντας τη μυϊκή τους δύναμη, βονηθώντας τους να επανακτήσουν την κινητικότητα και τη λειτουργική τους ανεξαρτησία. Η θεραπευτική προσέγγιση, σε σχέση με την αποκατάσταση του καρκινοπαθούς ασθενή, οριοθετήθηκε για πρώτη φορά, με την National Cancer Act του 1971 στις Η.Π.Α. από τον Πρόεδρο Νίξον. Με τη νομοθεσία αυτή δηλώνεται με τον πιο επίσημο τρόπο η αποκατάσταση ως θεραπευτικός στόχος ενώ εγκρίνονται κεφάλαια για την εκπαίδευση και την έρευνα προς αυτήν τη κατεύθυνση.
Περιλαμβάνει:
- Ψυχοκοινωνική υποστήριξη
- Βελτίωση της σωματικής λειτουργικότητας
- Επαγγελματικό προσανατολισμό
- Επανένταξη στο κοινωνικό σύνολο
Η Ογκολογική Αποκατάσταση στην Ελλάδα, αποτελεί νέο πεδίο ενδιαφέροντος για όλους εμάς, που ασχολούμαστε με τη φροντίδα ασθενών με καρκίνο και ως εκ τούτου χρειάζεται ακόμη πολύ δουλειά να γίνει!
Εξατομικευμένη αντιμετώπιση του πόνου των ογκολογικών ασθενών
Ελένη- Χριστίνα Ησαΐα, MSc.MD, Αναισθησιολόγος, Υπεύθυνη Ιατρείου Πόνου Δ.Θ.Κ.Α. «ΥΓΕΙΑ»
Ο πόνος είναι ένα κοινό σύμπτωμα αλλά ταυτόχρονα αγχωτικό και οδυνηρό για τους ογκολογικούς ασθενείς. Ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών, έως και 57% ,σε ιάσιμες περιπτώσεις καρκίνου εμφανίζουν πόνο, ενώ τα ποσοστά φτάνουν και το 75% σε άτομα με προχωρημένη νόσο. Ο ανεπαρκής έλεγχος του πόνου δύναται να επηρεάσει σημαντικά την διάθεση, τον ύπνο, την όρεξη, την λειτουργικότητα και την ποιότητα της ζωής του αρρώστου. Πρόσφατες τεκμηριωμένες γνώσεις , όσο αφορά την διαδρομή του πόνου και την τελική αίσθηση του στο σώμα, επιτρέπουν στους επιστήμονες να προσεγγίσουν τον συνολικό πόνο όπως αυτός εκφράζεται μοναδικά για τον καθένα από εμάς.
Η συστηματική παρακολούθηση σε συνδυασμό με την πλήρη αξιολόγηση των χαρακτηριστικών του πόνου, μπορεί να μας δώσει τις πληροφορίες που χρειαζόμαστε για να αντιληφτούμε τα αίτια και τον μηχανισμό πυροδότησης του άλγους. Με αυτό τον τρόπο καταφέρνουμε να προσδιορίσουμε τους ρυθμιστικούς παράγοντες που θα μας καθοδηγήσουν στην επιλογή της κατάλληλης θεραπείας.
Έχουμε την δυνατότητα να προσαρμόσουμε τις θεραπείες, αντίστοιχα των αναγκών αλλά και των επιλογών του ασθενή και να πετύχουμε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση και διαχείριση του πόνου, πλήρως εξατομικευμένη. Ένα πολυδιάστατο θεραπευτικό πλάνο προσαρμοσμένο στον κάθε ασθενή, με συγκεκριμένους στόχους και περιοδική παρακολούθηση που επιτρέπει τον βέλτιστο έλεγχο του πόνου του.
Σε κάθε περίπτωση η ανακούφιση από τον πόνο αλλά και από τα συμπτώματα που προκύπτουν από την νόσο, είναι κάτι που αποτελεί δικαίωμα του αρρώστου και οφείλουμε να το παρέχουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο έτσι ώστε ο ίδιος να συνεχίσει να ζει καλά, να μάχεται με αξιοπρέπεια, να διεκδικεί το αύριο, να πιστεύει στη θεραπεία και να ελπίζει για την ίαση.
Μιχαήλ Δωρής, Πνευμονολόγος-Φυματιολόγος
O μη μικροκυτταρικός καρκίνος πνεύμονα αποτελεί το 80% των πρωτοπαθών καρκινωμάτων του πνεύμονα. Η διαδρομή από τη διάγνωση στη θεραπεία προϋποθέτει τη σταδιοποίησή του, δηλαδή την ακριβή έκταση του όγκου και την ταυτοποίησή του, δηλαδή την αναγνώριση των ιδιαίτερων ιστολογικών χαρακτηριστκών.
Από τη στιγμή που θα τεθεί η υποψία καρκίνου του πνεύμονα, επόμενο βήμα είναι να γίνει η οριστική διάγνωση με κυτταρολογική ή ιστολογική εξέταση και ταυτόχρονα η σταδιοποίηση της νόσου. Η βρογχοσκόπηση και ειδικότερα ο ενδοβρογχικός υπέρηχος θα θέσουν την τελική διάγνωση αλλά και τη σταδιοποίηση του μεσοθωρακίου, ενώ απεικονιστικές εξετάσεις όπως η αξονική τομογραφία άνω κοιλίας και εγκεφάλου, το σπινθηρογράφημα οστών αλλά και το PET θα δώσουν πληροφορίες για την έκταση της νόσου και την ύπαρξη απομακρυσμένων μεταστάσεων.
Πρόκειται αναμφισβήτητα για ένα σκληρό νόσημα. Σκληρό όχι μόνο για τον πάσχοντα αλλά και για τους οικείους του και για μας τους θεράποντες.
Διανύουμε όμως για πρώτη φορά μια περίοδο μεγάλης αισιοδοξίας. Η ανάλυση του καρκίνου σε μοριακό επίπεδο έχει ανοίξει πρωτοφανείς ορίζοντες θεραπείας ακόμα και για αυτούς που πάσχουν από νόσο προχωρημένου σταδίου και δεν πρόλαβαν να χειρουργηθούν. Φάρμακα όπως οι αναστολείς της τυροσινικής κινάσης (TKIs), οι αναστολείς της κινάσης του αναπλαστικού λεμφώματος (ALK-inhibitors) και η ανοσοθεραπεία, καθιερώθηκαν ήδη ως καταλληλότερες από τη χημειοθεραπεία θεραπείες σε στοχευμένους ασθενείς. Στο σημείο αυτό γιγαντώνεται η αξία της βιοψίας για την αντιμετώπιση της νόσου.
Ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία εξακολουθούν να έχουν προεξάρχοντα ρόλο, πιο εκλεκτικά, πιο στοχευμένα και πιο “ευγενικά” απέναντι στους υγιείς ιστούς.
Το χειρουργείο βέβαια αποτελεί την καλύτερη θεραπεία, αλλά επί αυστηρών ενδείξεων, στον καθορισμό των οποίων ο ρόλος του πνευμονολόγου και δη του επεμβατικού είναι κομβικός.
ΤΕΛΟΣ Η ΝΩΧΕΛΙΚΟΤΗΤΑ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ. ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΟΛΛΟΥΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΠΡΟΛΑΒΑΝ ΝΑ ΧΕΙΡΟΥΡΓΗΘΟΥΝ ΣΕ ΠΡΩΙΜΟ ΣΤΑΔΙΟ ΝΟΣΟΥ, Η ΜΑΧΗ ΘΑ ΔΟΘΕΙ ΜΕ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΟΠΛΑ ΚΑΙ ΜΕ ΙΣΟΥΣ ΟΡΟΥΣ.
Μη κυτταρικός καρκίνος πνεύμονος – δυνατότητες και περιορισμοί της κυτταρολογικής εξέτασης
Χαριτίνη Σάλλα, MD, MIAC, Διευθύντρια Κυτταρολογικού Εργαστηρίου, «Υγεία-Μητέρα»
Η κυτταρολογική διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονος, έχει υψηλή ευαισθησία και προγνωστική αξία, ενώ σήμερα περίπου στο 40% των περιπτώσεων το μόνο διαθέσιμο υλικό για τη διάγνωση κακοήθειας, τον καθορισμό του τύπου( και του υπότυπου) και τη μοριακή ανάλυση είναι το κυτταρολογικό υλικό.
Ο όρος μη μικροκυτταρικό καρκίνωμα (NSCLC) αποτελεί αποδεκτή διάγνωση για να αποφευχθούν αντιφάσεις με τα ευρήματα της χειρουργικής βιοψίας. Επιχειρείται περαιτέρω υποταξινόμηση με τη χρήση ιστοχημικών και ανοσοϊστοχημικών χρώσεων, σε NSCLC ,πιθανότερον αδενοκαρκίνωμα ή NSCLC, πιθανότερον πλακώδες καρκίνωμα, ενώ στις περιπτώσεις που δεν είναι εφικτή σαφής ταυτοποίηση, ταξινομείται ως μη μικροκυτταρικό καρκίνωμα πνεύμονος, μη περαιτέρω καθοριζόμενο (NSCLC-NOS)*. Στις μικρές βιοψίες το ποσοστό των NSCLC-NOS είναι υψηλό (30-50%). Επιβάλλεται η εφαρμογή του ελάχιστου δυνατού ανοσοϊστοχημικού ελέγχου -ένας δείκτης για πλακώδη(p40) και ένας για αδενική(TTF-1) διαφοροποίηση- ώστε να περισωθεί υλικό για μοριακές τεχνικές, δεδομένου ότι η εξατομικευμένη θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονος καθορίζεται τόσο από τον ιστολογικό τύπο (και υπότυπο), όσο και από το γενετικό προφίλ. Μεταξύ των κυτταρολογικών υλικών, που χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονος (πτύελα, έκπλυση και υλικό ψήκτρας βρογχικού δένδρου και βρογχιολοκυψελιδικό έκπλυμα/ BAL), δεσπόζουσα θέση κατέχει η EBUS-FNA ,κυρίως για τη σταδιοποίηση και επανασταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονος και την εκτίμηση λεμφαδενοπαθειών και μαζών του μεσοθωρακίου. Η ταχεία κυτταρολογική εκτίμηση στην αίθουσα των ενδοσκοπήσεων (Rapid On Site Evaluation-ROSE) αναδεικνύει εάν το δείγμα είναι αντιπροσωπευτικό της αλλοίωσης και εάν η ποσότητα και η ποιότητα των κυττάρων είναι επαρκής ,τόσο για τη μορφολογική διάγνωση ,όσο και για την εφαρμογή περαιτέρω βοηθητικών τεχνικών. Ενδεχομένως κατά την κυτταρολογική εκτίμηση να παρατηρηθεί αδυναμία ταξινόμησης του υπότυπου του καρκινώματος, ενώ ψευδώς θετικά και ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα έχουν παρατηρηθεί στο 15% των ασθενών με μάζα πνεύμονος.
Δεδομένου ότι ο καρκίνος του πνεύμονος είναι μοριακά ετερογενής νόσος, η κατανόηση της βιολογίας του είναι σημαντική για την αποτελεσματική θεραπεία. Έχουν ταυτοποιηθεί περισσότερες από 300 μη συνώνυμες μεταλλάξεις, αλλά μόνο ελάχιστες εξ αυτών μπορεί να προκαλέσουν ογκογένεση. Η σύσταση της ESMO για γενωμική ανάλυση αφορά στο μη πλακώδες καρκίνωμα και στο πλακώδες στους ελάχιστα ή μη καπνιστές. Στις μικρές βιοψίες και στο κυτταρολογικό υλικό (συμπεριλαμβανομένου του πλευριτικού υγρού), η ανίχνευση των EGFR και KRAS μεταλλάξεων και των ανακατατάξεων του ALK πραγματοποιείται με PCR, FISH και CISH και ανοσοϊστοχημικές τεχνικές.
*Non Small Cell Lung Carcinoma –Non Otherwise Specified
Ποιότητα ζωής αποθεραπευμένων ασθενών από καρκίνο
Νικόλαος Μητσιμπόνας, Παθολόγος Ογκολόγος, Συνεργάτης Ά Ογκολογικής Κλινικής ΔΘΚΑ ΥΓΕΙΑ, Θεράπων Ιατρός Νοσοκομείο ΜΗΤΕΡΑ
Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που απασχολούν τους αποθεραπευμένους από τον καρκίνο ασθενείς είναι η ποιότητα ζωής. Ποια χαρακτηριστικά έχει όμως ένας αποθεραπευμένος από τον καρκίνο ασθενής, πως ορίζεται η ποιότητα ζωής και ποιοι είναι οι παράγοντες που την καθορίζουν; Ο αποθεραπευμένος ασθενής ανήκει στην ευρύτερη κατηγορία των επιβιωσάντων από τον καρκίνο, γνωστοί ως survivors. Η ευρύτερη έννοια της επιβίωσης μετά τον καρκίνο είναι μία διαδικασία που επικεντρώνεται στην υγεία και στις καταστάσεις με τις οποίες οι αποθεραπευμένοι ασθενείς έρχονται αντιμέτωποι μετά το τέλος των αναγκαίων θεραπειών (στο στάδιο της σωματικής προσωπικής, και πνευματικής αποκατάστασής τους). Οι καταστάσεις αυτές μπορούν να επηρεάσουν δραστικά την ποιότητα ζωής και αφορούν κυρίως σωματικά, ψυχολογικά, κοινωνικά και οικονομικά ζητήματα που προκύπτουν μετά το τέλος της κύριας θεραπείας για τον καρκίνο. Όπως γίνεται αντιληπτό η ποιότητα ζωής αποτελεί από τους βασικούς άξονες της επιβίωσης (survivorship) και βασική προτεραιότητα των αποθεραπευμένων ασθενών. Υπάρχουν διεθνώς ποσοτικές μέθοδοι μέτρησης της ποιότητας ζωής για αποθεραπευμένους ασθενείς από τον καρκίνο. Οι 4 βασικές συνιστώσες που καθορίζουν την ποιότητα ζωής των επιβιωσάντων από τον καρκίνο και κατ’ επέκταση των αποθεραπευμένων από τον καρκίνο είναι η ψυχοκοινωνική υποστήριξη (ψυχολογική υποστήριξη, προγράμματα αποκατάστασης, κοινωνικής και επαγγελματικής επανένταξης), η αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκύπτουν με την επάνοδο στην κανονική ζωή, οι αλλαγές στο lifestyle (διακοπή καπνίσματος, αποφυγή αλκοόλ, αποφυγή υπεριώδους ακτινοβολίας) και τέλος η αντιμετώπιση χρόνιων παρενεργειών και συμπτωμάτων και η πρόληψη για την εμφάνιση νέων καρκίνων.
Συμβολή του τομέα αποκατάστασης στη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ογκολογικού ασθενή
Μαναός Ευάγγελος, Φυσίατρος FEBPRM, Διευθυντής Τμήματος Φυσικής και Ιατρικής Αποκατάστασης Νοσοκομείο «ΥΓΕΙΑ»
Ο ορισμός της ποιότητας ζωής ενός ογκολογικού ασθενή περιλαμβάνει εκτός από την σωματική υγεία, την ψυχολογική κατάσταση και το βαθμό ανεξαρτησίας του. Ο τομέας αποκατάστασης συμβάλλει καίρια σε αυτόν τον τομέα με την ενδονοσοκομειακή ( επί κλίνης θεραπεία, ορθοστάτηση και αναλγητική θεραπεία) όσο και την εξωνοσοκομειακή παροχή υπηρεσιών. Σκοπός του είναι να αντιμετωπίσει τις παρενέργειες μετά από μια χειρουργική ογκολογική επέμβαση ή μετά από χημειοθεραπεία- ακτινοθεραπεία.
Συγκεκριμένα, εφαρμόζονται προεγχειρητικά και μετεγχειρητικά πρωτόκολλα αποκατάστασης ογκολογικών- ορθοπαιδικών ασθενών όπως και ογκολογικών ασθενών με επεμβάσεις στην κοιλιακή χώρα ή στους πνεύμονες. Επίσης εφαρμόζονται συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα αποκατάστασης για αιματολογικούς ογκολογικούς ασθενείς και ασθενείς με όγκους κεντρικού νευρικού συστήματος.
Τα οφέλη των ογκολογικών ασθενών από τα εξειδικευμένα προγράμματα αποκατάστασης είναι πολλαπλά. Εκτός από την βελτίωση του καρδιαγγειακού τους συστήματος και την αύξηση της αντοχής τους έχει αποδειχθεί ότι η ήπια αερόβια άσκηση 2-3 φορές την εβδομάδα βοηθάει και στην μείωση των επιπτώσεων της χημειοθεραπείας.
Συμπερασματικά, η ομαδική προσέγγιση των προβλημάτων του ογκολογικού ασθενή από ιατρούς, νοσηλευτές, φυσικοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, ψυχολόγους, φαρμακοποιούς, διαιτολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς βοηθάει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής αυτών των ασθενών δεδομένου ότι στο επίκεντρο της θεραπευτικής προσέγγισης πρέπει να είναι ο ασθενής και όχι ο καρκίνος. Ο τομέας αποκατάστασης συνιστά την άσκηση και για τον ογκολογικό ασθενή γιατί η άσκηση είναι το καλύτερο φάρμακο.
Συνήθη πνευμονολογικά προβλήματα στον ασθενή με καρκίνο πνεύμονος
Κωνσταντίνος Πουλόπουλος, Πνευμονολόγος, Συνεργάτης Δ.Θ.Κ.Α. – «ΥΓΕΙΑ»
Σκοπός της παρούσας περίληψης είναι να αναφερθούν, επιγραμματικά σχεδόν, πνευμονολογικά προβλήματα που συχνά απασχολούν τον ασθενή και τους ιατρούς στον καρκίνο του πνεύμονος.
Από μόνος του ο καρκίνος του πνεύμονος είναι ένα πνευμονολογικό πρόβλημα με τις κλινικές του εκδηλώσεις και τις επιπλοκές του, που περιγράφεται στα ιατρικά συγγράματα και μελετάται. Συνεπώς, κρίνεται σκόπιμο να μην επαναληφθούν τα ήδη γνωστά σε όλους, προβλήματα και εκδηλώσεις της νόσου, αλλά να περιγραφούν τα συνήθη προβλήματα που ανακύπτουν στην πορεία της αντιμετώπισης της ασθένειας, είτε αυτή είναι η κλασσική χειρουργική, είτε οι μοντέρνες θεραπευτικές μέθοδοι.
Πρόβλημα 1:Μετεγχειρητική αναπνευστική ανεπάρκεια
Η χειρουργική θεραπεία του καρκίνου του πνεύμονος είναι πάντα η επιθυμητή λύση, αν το επιτρέπει το στάδιο της νόσου και η κατάσταση υγείας του ασθενούς. Ένα πρόβλημα που μπορεί να προκύψει όμως, μετεγχειρητικά, είναι είναι η αναπνευστική ανεπάρκεια, ειδικά σε ασθενείς που συνυπάρχει και άλλο αναπνευστικό πρόβλημα. Το συνηθέστερο τέτοιο πρόβλημα είναι η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (Χ.Α.Π.), που στατιστικά έχει υψηλές πιθανότητες συνύπαρξης με τον καρκίνο του πνεύμονος, αφού κατά κανόνα ο ασθενής θα είναι καπνιστής. Άρα ο ιατρός θα πρέπει προεγχειρητικά να εκτιμήσει την αναπνευστική επάρκεια του ασθενούς και την αναμενόμενη μετεγχειρητική αναπνευστική λειτουργία, με βάση το χειρουργικό πλάνο εκτομής πνευμονικού παρεγχύματος (λοβεκτομή ή πνευμονεκτομή ή διλοβεκτομή). Η προεγχειρητική μελέτη της αναπνευστικής λειτουργίας του ασθενούς θα πρέπει να γίνει με την σπιρομέτρηση, την μέτρηση της διαχυτικής ικανότητας των πνευμόνων, την οξυμετρία κόπωσης ή το 6 minutes walk test (6MWT). Στόχος είναι τα μετεγχειρητικά ποσοστά των τιμών του βίαια εκπνεομένου όγκου στο πρώτο [i]sec της μέγιστης-βίαιης εκπνοής (FEV1), της ζωτικής χωρητικότητος και της διαχυτικής ικανότητας των πνευμόνων, να υπερβαίνουν το 40% των προβλεπομένων τιμών, με βάση την ηλικία, το φύλο και το ύψος του ασθενούς. Άρα για να βρούμε τα μετεγχειρητικά ποσοστά αυτών, θα πρέπει από τα προεγχειρητικά ποσοστά που έχουμε μετρήσει, να αφαιρέσουμε το κομμάτι-ποσοστό που αντιστοιχεί στον λοβό ή λοβούς ή πνεύμονα που πρόκειται να αφαιρεθούν. Αν το υπολογιζόμενο μετεγχειρητικό ποσοστό βρίσκεται στο όριο του 40%, τότε πρέπει να γίνουμε πιο ακριβείς στις προβλέψεις μας. Χρησιμοποιούμε λοιπόν ένα ακόμη εργαλείο που λέγεται σπινθηρογράφημα αιμάτωσης πνευμόνων, το οποίο μας δείχνει την ποσοστιαία κατανομή του ραδιοισοτόπου ανά πνευμονικό πεδίο και κατά συνθήκη την κατανομή του αερισμού. Άρα γνωρίζοντας τι μέρος του πνεύμονος πρόκειται να εξαιρεθεί και τι ποσοστό του αερισμού αντιστοιχεί σε αυτό, βάσει του σπινθηρογραφήματος, υπολογίζουμε το αναμενόμενο μετεγχειρητικό πο σοτό των αναπνευστικών παραμέτρων που προαναφέθηκαν. Αν και πάλι το προβλεπόμενο μετεγχειρητικό ποσοστό αυτών δεν υπερβαίνει το 40%, τότε το τελευταίο test που μπορεί να ξεκαθαρίσει την κατάστραση είναι το καρδιοαναπνευστικό test κόπωσης ή εργοσπιρομετρία. Η παράμετρος που υπολογίζουμε είναι η μέγιστη κατανάλωση οξυγόνου (VO2max). H τιμή αυτού θα πρέπει να βρίσκεται άνω των 10-15ml/Kgr. Με αυτά τα αριθμητικά κριτήρια λοιπόν μπορούμε να οδηγήσουμε με ασφάλεια τον ασθενή σε χειρουργική αντιμετώπιση.
Πρόβλημα 2:Ευκαιριακές λοιμώξεις
Ένα συνηθισμένο πρόβλημα που προκύπτει στον ογκολογικό ασθενή είναι οι ευκαιριακές λοιμώξεις, σαν αποτέλεσμα της εξασθένησης της άμυνας του οργανισμού είτε από την παρατεταμένη χορήγηση συστηματικά στεροειδών, είτε από την χορήγηση χημειοθεραπευτικών. Η παρατεταμένη χορήγηση στεροειδών, άνω των 3 εβδομάδων, αυξάνει τις πιθανότητες προσβολής των πνευμόνων από pneumocystis jirovici κατά κανόνα, και πιο σπάνια από μύκητες. Θεωρητικά προδιαθέτει και για την μυκοβακτηριδιακή λοίμωξη, αν και κάτι τέτοιο στην κλινική πράξη είναι εξαιρετικά σπάνιο.
Πρόβλημα 3: Κυψελιδική αιμορραγία
Αυτή η πολύ επικίνδυνη για την ζωή, επιπλοκή, μπορεί να είναι το αποτέλεσμα χορήγησης αντιαγγειογεννητικών παραγόντων,ή στοχευμένης θεραπείας (target therapy) ή ανοσοθεραπείας (check-point inhibitors). Η πιθανότητα εμφάνισης είναι σαφώς υψηλότερη με την χρήση των αντιαγγειογεννητικών παραγόντων και επιβάλλει την διακοπή των φαρμάκων αυτών.
Πρόβλημα 4: Φαρμακευτική πνευμονίτιδα
Από τα κλασσικά χημειοθεραπευτικά που χρησιμοποιούνται θεραπευτικά στον καρκίνο του πνεύμονος, αυτό με την αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης πνευμονίτιδος είναι η γεμσιταμπίνη, ειδικά αν δοθεί σε συνδυασμό με ακτινοθεραπεία. Σπανίως πνευμονίτιδα εμφανίζεται με τις ταξάνες. Προσοχή όμως θα πρέπει να δοθεί στην πιθανότητα εμφάνισης πνευμονίτιδος με την χορήγηση ανοσοθεραπείας η οποία πιθανότητα σε πρόσφατες μελέτες εκτιμάται να ανέρχεται στο 13-15%, από το «γνωστό» ποσοστό του 3-5%. Πνευμονίτιδα η οποία μπορεί να είναι και ανθεκτική στην χορήγηση των στεροείδών σε ποσοστ’ο 14%, γεγονός που την καθιστά επικίνδυνη για την ζωή του ασθενούς, αφού συνδέεται με θνητότητα 50-80% σε αυτήν την περίπτωση. Στην περίπτωση της στοχευμένης θεραπείας – target therapy – η πιθανότητα εμφάνισης πνευμονίτιδος είναι 1-3%, σαφώς μικρότερη δηλαδή.
Πρόβλημα 5: Μετακτινική πνευμονίτιδα
Η μετακτινική πνευμονίτιδα προ αρκετών ετών συνδυαζόταν με μεγάλα ποσοστά εμφάνισης πνευμονίτιδος. Τα τελευταία χρόνια όμως με τις μοντέρνες τεχνικές ακτινοθεραπείας οι οποίες είναι στοχευμένες στον όγκο μόνο, σεβόμενες τους υγιείς ιστούς, το φαινόμενο της μετακτινικής πνευμονίτιδος τείνει να περιοριστεί στο ελάχιστο (<5%).
Όλα τα παραπάνω προβλήματα που περιγράφονται επιγραμματικά, έχουν ιατρογενή θα λέγαμε προέλευση, αφού είναι αποτέλεσμα των θεραπευτικών παρεμβάσεων. Με την κατάλληλη μεθοδολογία, παρακολούθηση και χρήση των σωστών παρακλινικών εξετάσεων, μπορούν να προβλεφθούν και να αντιμετωπισθούν έγκαιρα και επαρκώς.
