Έχετε σκεφτεί ποτέ ότι, τις περισσότερες φορές, τα εμπόδια, οι δυσκολίες και οι προκλήσεις της ζωής είναι οι μεγάλοι μας δάσκαλοι για να προχωρήσουμε στο μονοπάτι της; Σε μικρή, προσωπική κλίμακα, αυτό σημαίνει ότι μια ασθένεια –ακόμη και η πιο σοβαρή- μπορεί να μας διδάξει λόγου χάρη να είμαστε πιο επιμελείς στη φροντίδα του εαυτού μας, να μην ενδίδουμε σε καταχρήσεις και βλαβερές συνήθειες, να μην παραδινόμαστε άνευ όρων στο άγχος και να μην παραμελούμε τον προληπτικό έλεγχο της υγείας μας. Και, όσο μεγαλύτερη η κλίμακα, τόσο πιο οικουμενικά τα «μαθήματα».
Ας πάρουμε για παράδειγμα τη φυματίωση, που έγινε η «επιδημία των φτωχών» κατά το 19ο αιώνα και προκάλεσε εκατομμύρια θυμάτων. Τα ποσοστά της είχαν αρχίσει ήδη να αυξάνονται στην Ευρώπη στην αρχή της δεκαετίας του 1600 ενώ, κατά τη δεκαετία του 1800, στάθηκε υπεύθυνη για περίπου το 25% του συνόλου των θανάτων. Η θνησιμότητα μειώθηκε κατά περίπου 90% μέχρι τη δεκαετία του 1950, αλλά και πάλι η φυματίωση εξακολούθησε επί αρκετά χρόνια να αποτελεί σημαντική απειλή για τη δημόσια υγεία.
Ας δούμε λοιπόν τι μας δίδαξε αυτή η «καταραμένη» νόσος που, όπως ακριβώς και ο καρκίνος, δεν είναι καθόλου καταραμένη αλλά, αντίθετα, έχει γίνει ένας ακόμη δάσκαλος για τις επόμενες ασθένειες και τις επόμενες γενιές…
Πρώτα απ’ όλα, μας δίδαξε πως –όπως δείχνει και η ιστορία- όταν καταφέρνουμε να ελέγξουμε μια αρρώστια εμφανίζεται μια άλλη, με νομοτελειακή σχεδόν ακρίβεια.
Δεύτερον, απέδειξε ότι ακόμη και στις πιο σοβαρές ασθένειες υπάρχει μια μορφή «σχετικότητας». Και τότε –όπως και τώρα με τον καρκίνο για παράδειγμα- από αυτούς που νοσούσαν, κάποιοι έχαναν τη μάχη και κάποιοι άλλοι όχι. Κάποιοι δηλαδή είχαν μεγαλύτερη ευαισθησία και κάποιοι άλλοι κατάφερναν να καταπολεμήσουν τη νόσο. Αυτό το γεγονός από μόνο του αποτελεί μεγάλη πρόκληση για την επιστήμη.
Τρίτον, «ανάγκασε» τους επιστήμονες να βρουν το φάρμακο, όπως και σήμερα είμαστε εξίσου «αναγκασμένοι» να ερευνούμε αδιάκοπα για την εισαγωγή ολοένα νεότερων και αποτελεσματικότερων θεραπευτικών μεθόδων.
Τέταρτον, έδειξε πόσο σημαντικό ήταν να βελτιωθούν παράλληλα και οι πιο πρακτικές μέθοδοι, όπως οι συνθήκες διαβίωσης, διατροφής, αερισμού κλπ., που δεν έχουν πάψει ποτέ να παίζουν ρόλο για την καλή υγεία. Σήμερα βέβαια, θα προσθέταμε σ’ αυτές και τη διακοπή των σύγχρονων βλαβερών συνηθειών μας, όπως το κάπνισμα, η κατάχρηση αλκοόλ, η καθιστική ζωή κλπ.
Πέμπτον, υποχρέωσε την κοινωνία να έρθει αντιμέτωπη με βαθιές και άδικες προκαταλήψεις απέναντι στους ασθενείς οι οποίες, από μία άποψη, εξακολουθούν να ταλαιπωρούν όσους υποφέρουν από δύσκολες, σοβαρές ασθένειες.
Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε πολλά ακόμη διδάγματα που μας κληροδότησε η φυματίωση, αυτή η παλιά αλλά καθόλου ξεχασμένη νόσος – όπως και δεκάδες άλλα αντίστοιχα, που γεννιούνται καθημερινά από την ενασχόλησή μας με τον καρκίνο. Άλλωστε, όσο αυξάνεται το προσδόκιμο της ζωής, τόσο πιο φυσική εξέλιξη για τον άνθρωπο θα είναι η ασθένεια και τόσο περισσότερα πράγματα θα μαθαίνουμε. Αυτό που σίγουρα ξέρουμε και που δεν φαίνεται να αλλάζει εύκολα, είναι ότι οι μεγαλύτεροι εχθροί μας στα θέματα υγείας παραμένουν, διαχρονικά, η άγνοια και ο φόβος…
